Duygu Durum Bozukluğu

Duygu durum bozukluğu, duygulanım bozukluğu olarak da adlandırılır. Bundan muzdarip kişiler; bipolar (iki uçlu), depresyon ve uzun süreli aşırı coşku hâli (mani) gibi sorunlar yaşar. Kişinin ruh hâli, başına gelen olaylara bağlı olarak sürekli değişir.

Bir hastaya duygu durum bozukluğu teşhisi koyabilmek için belirtilerin en az birkaç haftadan beri devam ediyor olması gerekir. Bireyin okul, iş, aile ve sosyal hayatını olumsuz etkileyen bu problem günlük işleri yapmayı bile zorlaştırabilir.

Pin

Duygu Durum Bozukluğu Nedir?

Ruh hâlindeki anormal iniş ve çıkışların süreklilik arz etmesi duygu durum bozukluğu olarak tanımlanır. Aslında herkes bazı dönemlerde bu tarz durumlar yaşayabilir. Fakat ruh hâli değişiklikleri; günlük yaşantıyı, sosyal aktiviteleri, insan ilişkilerini belirgin şekilde olumsuz etkiliyorsa duygu durum bozukluğundan söz etmek mümkündür. Bu kişiler sürekli ruhsal anlamda gelgitler yaşar. Meselâ bipolar bozuklukta kontrolsüz mutluluk ve üzüntü halleri birbirini kovalar.

Bu kişilerin duygularındaki denge bozulmuştur. Mutluluğu da, üzüntüyü de aşırı uçlarda yaşarlar. Bunu; duyguların neşe yönünde kayması (çizginin üzerine çıkması) veya keder yönünde kayarak çizginin altına inmesi olarak ifade edebiliriz.

Çökmüş duygu durum yaşayanlar çöküntüde (depresyonda), yükselmiş duygu durum yaşayanlar ise uçuşumda (manide) kabul edilir. Siz de kendinizde ya da çevrenizde bir kişide duygu durum bozukluğu yaşandığından şüphe ediyorsanız Klinik Psikolog Metin Akyol, Beylikdüzü Psikolog randevusu alabilirsiniz.

Duygu Durum Bozukluğu Kimlerde Görülür?

Her yaştan birey duygu durum bozuklukları ile karşılaşabilir. Fakat çoğu zaman ergenlikte veya 20’li yaşların başında ortaya çıktığı söylenebilir.

Duygu Durum Bozukluğu Neden Olur?

Bunlar; çevresel, ruhsal, biyolojik veya genetik faktörler olabilir. Duygu durum bozukluğu nedenleri arasında gösterebileceğimiz risk unsurları şunlardır:

• Kronik stres
• Travma
• Kişinin hayatında meydana gelen büyük çaplı değişiklikler
• Aile bireyleri içerisinde duygu durum bozukluğu tanısı alan birinin olması
• Bazı ilaçlar
• Fiziksel rahatsızlıklar

Duygu Durum Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Bütün duygu durum bozukluğu türleri kendi içinde farklı gruplara ayrılır. Dolayısıyla hepsinin nedenleri, belirtileri ve tedavi yolları farklıdır. En yaygın duygu durum bozukluğu çeşitleri şöyle sıralanabilir:

Atipik Duygu Durum Bozukluğu

Bu durumdaki bir kişinin –tabiri câizse- içinde fırtınalar kopuyor olsa bile etrafına karşı gülücükler saçmaya, hiçbir şey yokmuş gibi davranmaya çalışır. Bu yüzden gülümseyen depresyon adıyla da bilinir.

Gülümseyen depresyona sahip kişi yaptığı işten zevk almadığını, moralinin bozuk olduğunu dışarı belli etmez. Âdeta maske ile dolaşır. Çaresizlik ve umutsuzluk hissi iç dünyasını kaplamış olduğu halde bunu çevresine yansıtmamak için çaba gösterir.

Depresyon

Sürekli üzüntülü, kederli olma hâline depresyon adı verilir. Bu; sağlık sorunları, işten atılmak, sevilen birinin ölümü gibi pek çok nedenle gelişebilir.

Depresyona yol açan olay bitmişse veya ortada belirli bir neden olmamasına karşın depresyon hâlâ sürüyorsa bu, majör depresyon (klinik depresyon) adını alır.

En sık görülen bazı depresyon türleri şu şekildedir:

Melankolik Depresyon

Bu tür depresyon rahatsızlığına sahip bir kişi, normalde gerçekleştirdiği aktivitelerden artık zevk almamaya başlar. Yoğun suçluluk duygusu hâkimdir ve kilo kaybı gözlemlenir. Semptomlar sabah saatlerinde belirginleşir. Kişi tepkisiz bir ruh hâli içerisindedir.

Postpartum (Doğum Sonrası) Depresyon

Annenin, bebeğini dünyaya getirdikten sonraki ilk 3 ay içinde yaşadığı bu depresyon, lohusalık depresyonu diye de bilinir. Annenin bebeğiyle bağını ve aile üyeleriyle ilişkisini zayıflatır.

Katatonik Depresyon

Motor davranışlar üzerinde etkili bir depresyondur. Bu tarz bir depresyon geçirmekte olanlar gün içerisinde hareketsiz kalmayı, konuşmaktan kaçınmayı tercih ederler. Ayrıca tuhaf, amaçsız hareketlerde bulunabilirler.

Psikotik Majör Depresyon

Halüsinasyon ve sanrı gibi durumlarla bu depresyon türünde yaygın bir şekilde karşılaşılır. Kişi düşüncelerinin yanlış olduğunu bilmesine rağmen değiştirememekten yakınır.

Süregen Depresif Bozukluk (Distimik Depresyon)

Klinik depresyonun daha uzun süreli ancak hafif versiyonu olarak nitelendirilebilir.

Mevsimsel Depresyon

Sosyal hayatın, beslenme ve uyku düzeninin, enerji seviyesinin, ruhsal durumun mevsim geçişlerinden olumsuz etkilenmesiyle ortaya çıkar. Genellikle sonbahar veya kış aylarında görülür. Bu nedenle kış depresyonu diye de isimlendirilir.

İki Uçlu Duygu Durum Bozukluğu (Bipolar Bozukluk)

Bu durum, ‘manik-depresif bozukluk’ diye de isimlendirilir. Kişilerin ruh hâlinde meydana gelen ânî ve aşırı değişimlerle karakterizedir.

Bir dönem aşırı çöküş görülürken, başka bir dönem aşırı yükselme gözlemlenir. Örneğin; kişi bir süre –deyim yerindeyse- yaşayan ölü gibi dolaşırken, bu dönemin ardından yoğğun coşku hâli başlayabilir. Hayattan bezmiş o insan gider; içi içine sığmayan, yerinde duramayan biri gelir.

Depresif ve manik dönemler böyle birbirini takip eder. Tedavisi yapılmazsa döngü bu şekilde sürüp gider. Kişinin ruh hâli iki atak arasında normale dönebilir.

Duygu Durum Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Duygu durum bozukluğunun belirtileri türüne göre farklılık arz eder.

Buna majör depresyonu örnek verecek olursak belirtileri şöyle sayabiliriz:

• Aşırı halsizlik, enerji düşüklüğü
• Sürekli üzgün hissetmek
• Beden ve baş ağrıları
• Özgüvensizlik
• Aşırı yemek yemek veya hiç yemek istememek
• Çaresizlik hissiyatı
• Kilo değişiklikleri
• Bellek ve dikkat sorunları
• Cinsel işelev ve istek bozuklukları
• Konuşma veya hareketlerde yavaşlık
• Ümitsizlik, karamsarlık
• Değersizlik düşüncesi
• Uykusuzluk ya da çok fazla uyumak
• Önceden yapılan faaliyetlerin artık keyif vermemesi
• Odaklanma, konsantre olma güçlüğü
• Ölüm düşünceleri, intihara teşebbüs

Bipolar bozukluk sırasında ise manik dönemler kendini şu belirtilerle gösterebilir:

• Gerginlik, huzursuzluk veya ajitasyon
• Hızlı konuşma
• Aşırı coşkunluk, mutluluk, enerji hâli
• Dikkat etmeden araç kullanmak yahut çok para harcamak gibi riskli eylemler
• Düşüncelerin birbiriyle yarışması
• Aynı anda birçok şey yapma isteği
• Benlik saygısının abartılı şekilde artması, büyüklük düşünceleri

Duygu Durum Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?

Her duygusal dalgalanma, duygu durum bozukluğu olarak değerlendirilmez. Öte yandan bu bozuklukların belirtileri bazı akıl hastalıklarının belirtilerine yakın olduğu için karıştırılması mümkündür.

Duygu durum bozukluğu teşhisi sırasında vitamin değerlerine ve tiroid hormon düzeylerine de bakılması gereklidir. Çünkü vitamin eksikliğine veya tiroid fonksiyonlarına bağlı sorunlar da, bu bozuklukların yol açtığı semptomlara sebebiyet verebilir.

Fiziksel muayeneye ek olarak hasta ruhsal açıdan kapsamlı değerlendirmeye tâbî tutulur. Yaşam tarzı, kullandığı ilaçlar, yemek yeme ve uyku alışkanlıkları sorgulanır.

Duygu durum Bozukluğu Testi Var mı?

Aslında, bu tür bozuklukların tanısı için spesifik laboratuvar tetkikleri ve belirli testler yoktur. Hekim, kişinin önceki yaşamıyla ve yakın geçmişiyle ilgili bilgiler edinerek bunlara göre tanı koyar.

Bunu yaparken, kesin teşhis amacıyla olmasa da fikir vermesi açısından bazı testlere başvurulabilir.

Duygu Durum Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?

Bu sorunun yanıtı, yaşanan bozukluğun; sebebi, türü ve belirtileri çerçevesinde şekillenir.

Duygu durum bozukluğunun tedavisi için; davranışsal, bilişsel teknikler gibi psikoterapi yöntemlerinden yardım alınır. Ayrıca ilaçlardan (örneğin antidepresanlardan, antipsikotiklerden, duygu durum dengeleyicilerden) faydalanılır. EKT (elektroşok) yönteminden de yararlanılabilir.

Tedavi süresi birkaç ay olabileceği gibi süreç bazen yıllarca devam edebilir. İyileşen duygu durum bozukluğunun tekrarlama riski mevcuttur.

Ayrıca kişi, kendine veya başkalarına zarar verme eğilimi gösteriyorsa hastanede tedavi altına alınması gerekebilir.

Duygu durum Bozukluğu Olanlara Nasıl Davranılmalı?

Kişinin depresyon rahatsızlığı varsa;

• Ona kendisini anladığınızı, saygı duyduğunuzu hissettirin.
• Eleştirmekten, suçlamaktan, yargılamaktan kaçının.
• Üzerine gitmeyin.
• ‘şöyle yapmalısın.’ Gibi zorunluluk bildiren cümleler kurmayın.
• Ona inandığınızdan bahsedin, güçlü yönlerini hatırlatın.

Bipolar rahatsızlığı mevcutsa;

• Düzenli uyku alışkanlığı edinmesine yardımcı olun.
• Kontrolsüz hareketlerini elinizden geldiğince frenlemeye çalışın. (Parayı saçıp savurmak gibi.)
• Sosyalleşmesini sağlayın.
• Onu yalnız bırakmaktan sakının.
• Birlikte, kafasını dağıtmasına yardım edecek ancak hastalığını tetkiklemeyecek aktiviteler gerçekleştirin.