Önyargı Nedir?

Önyargı nedir? Sorusunu kısaca, ‘zihnimize taktığımız at gözlüğü’ olarak tanımlayabiliriz. Bir kişi, durum veya olay hakkında kesin, doğru, ayrıntılı bilgi sahibi olmadan hüküm vermeye önyargı denir. Kişiler arası ilişkilere zarar veren önyargı; güvensizlik, şüphecilik ve benzeri sorunlara yol açar.

Önyargı bireylere karşı olabileceği gibi düşüncelere yönelik de olabilir. Yahut insan belli nesnelere veya bir insan topluluğuna karşı da önyargı duyabilir. Bir önyargı kişilerin veya objelerin karşısında durmak şeklinde ortaya çıkabilir veya onun yanında olmak biçiminde tezâhür eder. Fakat bu kavram genellikle olumsuz düşünceler için kullanılır.

Pin

Önyargı Neden Olur?

Önyargı neden olur:Bir şey ile alâkalı yeterli, objektif, net bilgisi olmadan o şey ile ilgili peşin bir karara varma durumu, ‘önyargı’ olarak tanımlanır. Başka bir ifade ile önyargı; kişiler veya durumlar hakkında yalnızca öznel kanaate dayanarak değerlendirme yapmak, kendi düşüncesine göre belli nitelikler yakıştırmaktır.

Kısaca önyargı, taraf tutma şeklidir. Denilir ki önyargı sakıza benzer. Bir defa bulaştı mı yapışıp kalır, uzayıp gider. Eğer çok fazla şişerse insanın suratında patlar. Kişi, önyargı beslediği insan veya durum hakkında yeni bilgiler edinmesine rağmen hâlâ aynı düşüncesi devam ediyorsa önyargısı âdeta kronikleşmiş demektir. Bundan kurtulmak oldukça zordur.

Önyargı Nasıl Oluşur?

Önyargı nasıl oluşur?Kişi önceki tecrübelerine dayanarak bunları farklı olaylara genelleme yapar ve böylece hüküm çıkarmaya çalışır. Yaptığı yanlış kıyas, zihninde önyargı oluşmasına sebebiyet verir. Aslında önyargı, düşüncesizlikten doğar. İnsanları adaletsizce yargılamanın ortaya çıkardığı durumdur. Ve önyargı sürekli tekrarlandığında nefret boyutuna taşınabilir. Önyargılı olmak basit görünüyor olsa da sürekli hale geldiğinde bireyin hayatını olumsuz yönde etkileyecek boyutlara ulaşabilir. Bu nedenle önlem almak en doğrusudur. Siz de önyargılarınızdan kurtulmak istiyorsanız Beylikdüzü Psikolog kliniğimizden ya da online psikolog hizmetimizden destek alabilirsiniz.

Önyargı Örnekleri Nelerdir?

Pozitif Önyargı Nedir Örneği

Trabzonlu çok iyi bir arkadaşınız olduğunu varsayalım. Bütün Trabzonluları aynı kefeye koyup hepsinin öyle olduğunu zannetmeniz pozitif fakat yanlış bir önyargıdır.

Negatif Önyargı Nedir Örneği

İnsanları dış görünüşüyle değerlendirmek, ‘bu engelli, kesin başaramaz.’ Diye düşünmek en sık karşılaştığımız olumsuz önyargılardan biridir. Size sunulan yemeğin tadına bakmadan ‘mutlaka tuzsuz olmuştur.’ Diye düşünüp tuz eklemeniz de en basit önyargı çeşitlerine örnek gösterilebilir.

Önyargı Zararları Nelerdir?

Önyargının zararları hem bireysel hem de toplumsal anlamda oldukça fazladır. Kimi zaman güldüğümüz, alay ettiğimiz davranışlar ve tutumlar bir başkası için düşkırıklığı ve üzüntüye sebebiyet verebilir. Önyargı iki boyutta incelenir. Eğer davranış boyutuna ulaşmadıysa tutum; davranış boyutlarına ulaştıysa dışlama olarak adlandırılır. Her iki boyutun da olumsuz etkileri bulunmaktadır.

• Önyargı, kişilerin kendini ifade etme özgürlüğünü zorlaştırır.
• Önyargılı bireyler, toplumdan uzaklaşmaya ve yalnızlaşmaya itilir.
• Bakış açısını daraltır. Değişik perspektiflerden yaklaşmayı, başka noktalara odaklanmayı, gerçekleri görmeyi ve ayrıntıları fark etmeyi önler.
• İnsanların birbirini doğru anlamasını zorlaştırır.
• Önyargılı tutum ve bunun sonucunda ortaya çıkan ayrımcılık davranışları hayat verimliliğini düşürür, bireysel tatmini azaltır, kollektif bakış açısına zarar verir.
• Erken ve yanlış karar vermeye yol açar.
• Maddi veya mânevî açıdan telâfisi yapılamayacak sonuçlar doğurabilir.
• Aile, arkadaşlık, iş ve ikili ilişkileri zedeler.
• Hem kişiyi, hem karşısındakini yıpratır.
• Kurnazlığa, gıybete, iftiraya, gereksiz rekabete ve öfkeye sebebiyet verir.
• Önyargılı olmayı huy edinen biri hep diken üstünde yaşar. Hayatı kendine zehir eder. Kimseye doğru dürüst güvenemez, hiçbir şeye tam mânâsıyla inanmaz bu durum onu paranoyak bir insan hâline getirir.
• Giderek içine kapanmasına sebebiyet verir. Kabuğuna çekildikçe yalnızlaşır, çevresine yabancılaşır; asosyal, geçimsiz, uyumsuz, sevilmeyen, yokluğu hissedilmeyen bir insan olup çıkar.

Önyargı Nasıl Yenilir?

Bilişsel davranışçı terapi yöntemleri ve düzenli psikoterapi seansları kişinin önyargılardan kurtulmasını sağlayabilir. Bu yöntemler sayesinde kişi önyargılarının sebeplerini öğrenerek durumu kontrol altına almayı öğrenir.

Eğer önyargıdan kurtulmak için ne yapmak gerekir? Diye düşünüyorsanız, formülün içinizde olduğunu bilmelisiniz. Düşüncelerinizi değiştirmek, peşin hükümlü olma alışkanlığınızı bırakmak sizin elinizdedir. Hiçbir şeyin göründüğü gibi olmayacağını unutmayın. İyi bir gözlemci olmaya, insanları etiketlemeden analiz etmeye çalışın.

İnsanların; tuttuğu takım, ten rengi, cinsiyeti, ırkı, bıyığının veya sakalının kesimi, giydiği kıyafetler, fiziksel kusurları bir değerlendirme ölçüsü olamaz. Onlar hakkında hüküm verirken bu kıstasları değil; size karşı tavırlarını, kişilik özelliklerini göz önünde bulundurun.

Önyargıdan nasıl kurtulabilirim? Diye düşünüyorsanız şu tavsiyelere de kulak verin:

• Empati kurun. Ben onun yerinde olsam nasıl düşünülmesini isterdim? Nasıl düşünmeleri beni üzerdi? Aynı durumu ben yaşasaydım neler hissederdim? Kendinize bu soruları sorun.
• Önyargı tohumunun büyüyüp filizlenmesine izin vermeyin. Kulaktan dolma asılsız bilgilerin, doğruluğu belli olmayan haberlerin, ağızdan ağıza dolaşan dedikoduların izinden gitmeyin.
• İnsanların iyi yönlerini görmeye, tolere edilebilecek kötü yönlerini ise görmezden gelmeye çalışın.
• Önyargılı davranışlarınızın altında benliğinize olan saygınız yatıyor olabilir; kendinizi sevin!
• Pozitif enerji ile dolmak, insanlara daha iyi yaklaşmasını öğrenmek ve bakış açınızı genişletmek için kişisel gelişim kitapları okuyabilir, bu alandaki videoları izleyebilirsiniz.
• Egzersiz, meditasyon, gevşeme yöntemleri, açık hava yürüyüşleri de enerji seviyenizi yükselterek içinizi olumlu duygularla dolduracak ve önyargılardan uzaklaşmanıza yardım edecektir.
• ‘Bu kişi veya olay hakkında yeterince bilgiye sahip miyim?’ diye kendinizi sorgulayın. Eğer cevabınız hayır ise, zaten olumlu veya olumsuz bir yargıda bulunmaya hakkınız yok demektir. Çünkü iyi veya kötü olduğundan emin değilsiniz. Onun için önce güvenilir kaynaklardan detaylı araştırma yapın.