Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), yaşanan travmatik bir olay sonrasında kişinin uzun süreli stres ve kaygı hissetmesi durumudur. Bu durum, travma sonrası stres sendromu olarak da bilinir. TSSB hakkında merak edilenleri ve bu bozukluğa sahip kişilere yardımcı olabilecek yöntemleri bu yazımızda bulabilirsiniz.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Travma Sonrası Stres Bozukluğu, kişinin maruz kaldığı bir travmatik olay sonrasında yaşadığı stres ve kaygı durumudur. Bu olaylar, fiziksel ya da psikolojik olabilir. TSSB belirtileri, genellikle travma sonrası ilk 3 ay içinde ortaya çıkar. Belirtiler, olayın türüne, kişinin kişiliğine, yaşına ve diğer faktörlere göre değişebilir. TSSB belirtileri şunlardır:
- Sürekli hatırlama ve tekrarlama: Travmatik olayı hatırlama, rüya görmek, tekrar tekrar yaşama hissi.
- Kaçınma: Olayla ilgili konuşmaktan veya düşünmekten kaçınma, olayın yaşandığı yerlere gitmekten kaçınma.
- Yeniden canlanma: Çeşitli uyaranlar sonrasında olayın detaylarını yeniden canlandırma, aşırı duygusal tepkiler verme.
- Uyku problemleri: Uyuyamama, kabus görme, uykuda kalp çarpıntısı, uyku apnesi.
- Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Nedenleri ve Risk Faktörleri
TSSB’nin nedenleri, kişiden kişiye değişebilir. Ancak, travmatik bir olay sonrasında TSSB geliştirme riski taşıyan faktörler şunlardır:
- Yaşanan olayın ciddiyeti ve şiddeti
- Olayın şiddetinin kişinin kontrolü dışında olması
- Olayın beklenmedik ve ani olması
- Şiddetin süresi ve tekrar etmesi
- Yaşanılan olayın kişinin önceden yaşadığı travmatik olaylarla benzer olması
- Kişinin travma sonrası yaşadığı yalnızlık, desteksizlik ve yetersizlik hissi
Travma Sonrası Stres Bozukluğu ve İş Hayatı
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) yaşayan bireylerin hayatlarının birçok alanında zorluklarla karşılaşmaları mümkündür. İş hayatı da bunlardan biridir. TSSB’nin iş hayatı üzerindeki etkileri, işyerindeki performansı ve sosyal ilişkileri olumsuz yönde etkileyebilir.
TSSB olan kişiler, işe gitmek veya işte kalmakta zorlanabilirler. İşyerindeki stres faktörleri ve iş performansıyla ilgili kaygılar, TSSB semptomlarını daha da kötüleştirebilir. İşyerindeki bir olayın tetiklediği TSSB semptomları, iş yerinde veya başka yerlerde flashbacks, korku veya kaçınma gibi semptomlar yaşanmasına neden olabilir.
TSSB’nin iş hayatı üzerindeki etkilerini azaltmaya yardımcı olacak bazı stratejiler şunlardır:
- Esnek bir iş ortamı sağlanması: TSSB olan kişiler, bazen anksiyete veya panik atak gibi semptomlar yaşayabilirler. İşverenlerin, çalışanların bu durumda evden çalışmalarına izin vermeleri veya esnek bir program oluşturmaları önemlidir. Bu, TSSB olan kişilerin işe gitmek veya işyerinde kalma konusunda daha rahat hissetmelerine yardımcı olabilir.
- Düzenli mola verilmesi: TSSB semptomları, uzun süre oturmak veya yoğun iş stresi altında çalışmak gibi işyerindeki faktörlerden daha kötüleşebilir. Düzenli molalar, TSSB olan kişilerin rahatlamasına ve iş stresinden uzaklaşmasına yardımcı olabilir.
- Destekleyici çalışma arkadaşları: TSSB olan kişiler, işyerinde destekleyici bir ortamda çalışmak için daha yatkındırlar. İşverenlerin, çalışanların birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlamaları ve takım çalışmasını teşvik etmeleri önemlidir.
- TSSB semptomlarına uygun terapi: TSSB semptomlarının terapisi, kişinin iş hayatı üzerindeki etkisini azaltabilir. Psikoterapi ve terapi gibi çeşitli yöntemleri mevcuttur. TSSB olan kişilerin bu terapilere erişebilmeleri ve uygun terapi yöntemleri seçmeleri önemlidir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğuna Sahip Kişilere Yardımcı Olma Yöntemleri
Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler için yardımcı olma yöntemleri çeşitli terapiler içerebilir. Burada bazı yöntemleri inceleyebiliriz:
- Konuşma Terapileri: Psikoterapi, bireysel veya grup terapisi şeklinde uygulanabilir. Bu terapiler kişinin yaşadığı travma ile başa çıkmasına ve stres düzeyini azaltmasına yardımcı olabilir. Konuşma terapileri, kişinin duygusal olarak güvende hissetmesini sağlamak için terapist ile güvenli bir ilişki kurmayı amaçlar.
- EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme): Bu terapi, göz hareketleri, sesler veya dokunma gibi uyarıcılar kullanarak travmanın etkisini azaltmaya yardımcı olur. Bu terapi, kişinin travmatik anılarına yeniden odaklanmasını sağlar ve bunların duygusal etkilerini azaltır.
- Egzersiz ve Beslenme: Sağlıklı bir diyet ve egzersiz, vücuttaki endorfinlerin salınmasını arttırarak stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Bu nedenle, kişinin kendine düzenli egzersiz ve sağlıklı bir diyet programı oluşturması önerilir.
- Destek Grupları: Kişinin, benzer tecrübeler yaşayan insanlarla bir araya gelmesine ve deneyimlerini paylaşmasına yardımcı olan destek grupları, stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Destek grupları, kişinin kendine güvenini artırarak ve sosyal destek ağı oluşturarak iyileşmeyi destekler.
Travma sonrası stres bozukluğu, birçok kişiyi etkileyen bir rahatsızlıktır. Terapi edilebilen bir durumdur ve terapisi için yukarıda bahsedilen yöntemlerden bir veya birkaçı kullanılabilir. Herhangi bir terapi yöntemi seçerken, kişinin özelliklerine, semptomlarına ve ihtiyaçlarına göre belirlenmesi gerekmektedir.
Psikoterapi, terapi sürecinde kişinin tecrübelerini ve duygularını anlamasına, kabullenmesine ve bu deneyimlerle başa çıkma becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Travma sonrası stres bozukluğu için en etkili psikoterapi türlerinden biri bilişsel davranışçı terapidir. Bu terapi türü, kişinin travmatik olayla ilgili yanlış düşüncelerini tanımasına ve değiştirmesine yardımcı olur.
Alternatif terapiler arasında yoga, meditasyon, tai chi ve akupunktur gibi yöntemler yer almaktadır. Bu terapiler, kişinin zihinsel ve fiziksel sağlığına yardımcı olabilir ve stresi azaltabilir.
Travma sonrası stres bozukluğu olan kişilere yardımcı olmak için aile ve arkadaş desteği de çok önemlidir. Aile üyeleri ve yakın arkadaşlar, kişinin yaşadığı duyguları anlamaya çalışmalı, ona destek olmalı ve terapi sürecinde yardımcı olmalıdır.
Sonuç olarak, travma sonrası stres bozukluğu ciddi bir psikolojik rahatsızlık olup, terapi edilmediği takdirde kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Ancak, doğru terapi yöntemleriyle bu sorunun üstesinden gelinebilir ve kişi hayatını normal şekilde sürdürebilir. Terapi sürecinde psikolog, klinik psikolog veya psikoterapist gibi uzmanlardan yardım alınması önemlidir.
